Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce – Wojciech Sady

Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce - Wojciech Sady

Filozofowie nauki, epistemolodzy i kognitywiści znajdą w tej książce oryginalne w skali światowej wyjaśnienie, jak – wbrew temu, że nasze myślenie jest kształtowane przez przyswojone style myślowe – doszło do dwóch wielkich rewolucji w fizyce. Wyjaśnienie to zostało szczegółowo zilustrowane materiałem historycznym. Prowadzone rozważania będą zrozumiałe również dla tych, którzy nie posiadając odpowiedniego wykształcenia, nie będą rozumieli części przytoczonych w tekście równań matematycznych. Fizycy, czytając tę książkę, poznają ważną część historii własnej dyscypliny – i wielu z nich zdziwi się zapewne, jak niewiele o niej wiedzieli, a nawet jakim mitom na temat tej historii ulegali. Rewolucyjne zmiany stylów myślowych zdarzały się też w innych dziedzinach naszego życia. Czy następowały one w sposób podobny do tych, które doprowadziły do zastąpienia fizyki klasycznej fizyką kwantową i relatywistyczną, nie da się z góry rozstrzygnąć. Ale zawarte w tej książce rozważania mogą pobudzić innych do podjęcia badań nad intelektualnymi dziejami ludzkości.

 

Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce

Autor: Wojciech Sady
ISBN: 978-83-242-3659-6
ISBN e-book: 978-83-242-6497-1
Liczba stron: 240
Wydawnictwo Universitas, Kraków

[tabs]

[tab title=”Spis treści”]

Wstęp

1. Rewolucje relatywistyczna i kwantowa w fizyce

2. Pierwsze reakcje filozofów nauki

3. Obraz rewolucji naukowych w podręcznikach i pracach popularnonaukowych

4. Kuhn o strukturze rewolucji naukowych

5. Zasadniczy błąd Kuhna

6. Lakatos o racjonalności rewolucji naukowych

7. Rzut oka na debaty po Kuhnie i Lakatosie

8. Moje inspiracje

Rozdział 1. Obraz świata mechaniki klasycznej

1.1. UWAGI WSTĘPNE: Wspólnoty naukowe

1.2. UWAGI WSTĘPNE: Wdrażanie w naukowe style myślowe

1.3. UWAGI WSTĘPNE: Fizyczne obrazy świata i związane z nimi programy badawcze

1.4. CENTRALNE PYTANIE TEJ KSIĄŻKI

1.5. Obraz świata mechaniki klasycznej

1.6. Siły działające na odległość a siły działające przez kontakt

1.7. Prawa Coulomba dla sił między ładunkami elektrycznymi i biegunami magnesów

1.8. KOMENTARZ: O logice odkrywania

Rozdział 2. Mechaniczna falowa teoria światła i jej nierozwiązywalne (?) problemy

2.1. Pierwsze – mechaniczne – teorie światła

2.2. M-falowa teoria światła

2.3. „Anomalie” i „hipotezy ad hoc”

2.4. Daremne próby przeprowadzenia experimentum crucis między hipotezami ad hoc

2.5. Patowa sytuacja po dwóch eksperymentach Michelsona i Morleya

2.6. KOMENTARZ: O rzekomych anomaliach i o tym, że bywają one bezpłodne

Rozdział 3. Narodziny elektrodynamiki Maxwella i elektromagnetycznej teorii światła

3.1. Odkrycie magnetycznych własności prądów

3.2. KOMENTARZ: O wpływie poglądów nienaukowych na rozwój nauki

3.3. Narodziny elektrodynamiki

3.4. Odkrycie indukcji elektromagnetycznej

3.5. Inne odkrycia w dziedzinie elektryczności i magnetyzmu

3.6. KOMENTARZ: Odkrycia „przegapione”

3.7. Siły elektryczne według Webera

3.8. Faraday o naturze linii sił

3.9. Zasada zachowania energii a zarzuty Maxwella wobec teorii Webera

3.10. KOMENTARZ: O dowolności wyboru programu badawczego

3.11. Maxwell o ruchu nieważkiej i nieściśliwej cieczy w ośrodku stawiającym opór

3.12. Oddziaływania elektromagnetyczne wyrażone matematycznie w języku pól

3.13. KOMENTARZ: Matematyka kontra wyobraźnia

3.14. Maxwella model wirów molekularnych a siły magnetyczne

3.15. Warstwy elektrycznych cząstek między wirami a indukowanie prądów

3.16. KOMENTARZ: Matematyka kontra wyobraźnia raz jeszcze

3.17. Model sprężystych wirów molekularnych a prąd przesunięcia

3.18. KOMENTARZ: Co nie może zdarzyć się w umyśle jednostki, może zdarzyć się na papierze

3.19. Układ równań Maxwella i elektromagnetyczna falowa teoria światła

3.20. KOMENTARZ: Narodziny nowego programu badawczego

3.21. Końcowe stanowisko Maxwella

Rozdział 4. Ku elektrodynamice ciał w ruchu

4.1. Pierwsze reakcje na teorię Maxwella

4.2. Hertz odkrywa fale radiowe

4.3. KOMENTARZ: O mechanizmie akceptacji nowego programu badawczego

4.4. Klasyczne transformacje czasowe i przestrzenne a transformacje Voigta

4.5. FitzGerald o kontrakcji

4.6. Czy eter porusza się wraz z ciałami?

4.7. Droga Lorentza do elektrodynamiki ciał w ruchu

4.8. Lorentz o kontrakcji

4.9. Czas lokalny a czas uniwersalny

4.10. Larmor o eterze i materii

4.11. Kolejne kroki Lorentza

4.12. KOMENTARZ: Kolejne starcie matematyki z wyobraźnią

4.13. Badania nad wzrostem masy elektronów w ruchu

4.14. Czy wszystko jest zbudowane z eteru?

4.15. Poincaré o teorii Lorentza i czasie lokalnym

4.16. Skrajny empiryzm a fizyka bez eteru

4.17. Nowe badania eksperymentalne nad wpływem ruchu Ziemi na przebieg zjawisk elektromagnetycznych

4.18. Lorentz o zjawiskach elektromagnetycznych w układzie poruszającym się z dowolną prędkością mniejszą niż prędkość światła

4.19. Poincaré o dynamice elektronu

4.20. Einstein o elektrodynamice ciał w ruchu

4.21. Einstein o związku bezwładności ciała i zawartej w nim energii

4.22. KOMENTARZ: Co przywiodło Einsteina do sformułowania szczególnej teorii względności?

4.23. Reakcja Lorentza, Poincarégo i innych na pracę Einsteina

4.24. KOMENTARZ: A co, gdyby Einsteina nie było?

Rozdział 5. Od zasad termodynamiki do pierwszych wzorów kwantowych

5.1. Badania nad ciepłem do połowy XIX w.

5.2. Pierwsza zasada termodynamiki

5.3. Widma gazów i funkcja Kirchhoffa

5.4. Druga zasada termodynamiki

5.5. Kinetyczna teoria gazów

5.6. KOMENTARZ: O niejasnych związkach między termodynamiką a mechaniką

5.7. Początki fizyki statystycznej

5.8. Boltzmanna statystyczna interpretacja drugiego prawa termodynamiki

5.9. Planck przeciw fizyce statystycznej i atomizmowi

5.10. Pierwsze badania nad promieniowaniem ciał czarnych i pierwsze spekulacje teoretyczne

5.11. Dalsze badania eksperymentalne nad promieniowaniem ciał czarnych i towarzyszące im dociekania teoretyczne

5.12. Zasada chaosu molekularnego

5.13. Planck o procesach nieodwracalnych

5.14. Pomiary widma ciał czarnych dla dużych λT

5.15. Planck modyfikuje prawo Wiena

5.16. Kwanty energii i kwantowy wzór na jej rozkład w widmie ciała czarnego

5.17. KOMENTARZ: Co nie może zdarzyć się w umyśle jednostki, może zdarzyć się na papierze – raz jeszcze

Rozdział 6. Odkrywanie elektronu i innych składników mikroświata

6.1. Pierwsze badania nad promieniami katodowymi

6.2. Ku korpuskularnej teorii promieni katodowych

6.3. Ku falowej teorii promieni katodowych

6.4. Spory o naturę promieni katodowych

6.5. Pierwsze prace J.J. Thomsona

6.6. Wzór Balmera dla widma wodoru

6.7. Efekt fotoelektryczny

6.8. Dalsze badania nad promieniami katodowymi

6.9. Röntgen zauważa to, co inni „widzieli, a nie zobaczyli”

6.10. Badania Röntgena nad promieniami X

6.11. KOMENTARZ: Czy Röntgen dokonał rewolucji naukowej?

6.12. Dalsze systematyczne badania eksperymentalne nad promieniami X i towarzyszące im dociekania teoretyczne

6.13. Odkrycie helu

6.14. Promieniotwórczość uranu

6.15. Odkrywanie elektronu

6.16. Badania J.J. Thomsona nad promieniami katodowymi w pierwszych miesiącach 1897

6.17. J.J. Thomson, lato 1897

6.18. Dalsze systematyczne badania nad promieniami X, α, β i γ

6.19. Odkrycie polonu i radu

6.20. Dalsze badania nad promieniami X, α, β i γ

6.21. Atomy, elektrony, promieniotwórczość itd. 1902–1905

6.22. KOMENTARZ: Klasyczne odkrywanie nieklasycznych składników mikroświata

Rozdział 7. Ku kwantowym modelom atomów

7.1. Pierwsze spekulacje na temat budowy atomów

7.2. Kwanty światła

7.3. Atomy, elektrony i promieniotwórczość 1905–1907

7.4. Kwantowa teoria ciepła właściwego

7.5. Atomy, elektrony, promieniowanie 1908–1910

7.6. Odkrycie jądra atomowego

7.7. Reakcje na kwantową teorię światła

7.8. Kwantowe i niekwantowe modele atomów

7.9. KOMENTARZ: O walce logiki z wyobraźnią

7.10. Pierwszy kongres o promieniowaniu i kwantach

7.11. P ostępy badań nad mikroświatem

7.12. Pierwsze dociekania Bohra

7.13. Bohr o budowie atomu wodoru

7.14. Bohr o budowie atomów i cząsteczek

7.15. KOMENTARZ: Sytuacja odkryciogenna

7.16. UZUPEŁNIENIE: Dalsza droga do mechaniki kwantowej

Rozdział 8. O mechanizmie relatywistycznej i kwantowej rewolucji w fizyce

8.1. Pierwsze refleksje

8.2. Badania normalne

8.3. Czy rozwój nauki jest zdeterminowany?

8.4. Rola wymiany pokoleń w procesie narodzin nowego programu badań

8.5. Niespójność systemu jako zarzewie rewolucji naukowej

8.6. Okres przejściowy, eklektyczny

8.7. Nowy obraz świata i nowy program badań

8.8. Mit geniuszu

8.9. Uwagi na zakończenie

Bibliografia

Indeks nazwisk

[/tab]

[tab title=”Wojciech Sady”]

Wojciech Sady ukończył w 1977 studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, doktorat i habilitację z filozofii – filozofii nauki uzyskał na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w 2001 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Opublikował m.in. książki Racjonalna rekonstrukcja odkryć naukowych (1990), Wittgenstein: życie i dzieło (1993), Spór o racjonalność naukową: od Poincarégo do Laudana (2000, wyd. 2 rozszerzone 2014), trzy tomy z serii Dzieje religii, filozofii i nauki (2010, 2013, 2014), a także napisaną wspólnie z Katarzyną Gurczyńską-Sady Wielcy filozofowie współczesności (2012). Jest autorem hasła „Ludwik Fleck” zamieszczonego w Stanford Encyclopedia of Philosophy. Przetłumaczył książki Bertranda Russella, George’a E. Moore’a, Ludwiga Wittgensteina, Michaela Dummetta i Jiddu Krishnamurtiego. Prowadzi witrynę internetową Dzieje religii, filozofii i nauki, sady.up.krakow.pl.

[/tab]
[/tabs]

Print Friendly, PDF & Email
Andrzej Zykubek
Zapraszam na

5 komentarzy do „Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce – Wojciech Sady

  1. Temat ogromnie interesujący! Dobrze, że taka monografia się ukazała. Może zainicjować ciekawą debatę, do której nie omieszkam się włączyć, bo tą problematyką zajmuję się od dawna. Nie znając jeszcze książki, już teraz gratuluję Autorowi pomysłu i jego realizacji.

    1. Książka faktycznie może być interesująca dla historyka nauki. Fakt jednak, że promowana jest na stronie fundacji lansującej teorię inteligentnego projektu, każe podchodzić do jej treści z niejaką ostrożnością.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.