W pięćdziesiątą rocznicę śmierci Romana Ingardena

W eseju Horror metaphysicus Leszek Kołakowski pisał: „Nikt już dziś nie przemierza świata ni umysłu w poszukiwaniu nieuchwytnego Graala niewzruszonej pewności” . Roman Ingarden poszukiwał takiego Graala. Jego imponujący dorobek naukowy obejmuje właściwie całe spektrum zagadnień filozoficznych. Znajdziemy w nim oryginalne odpowiedzi na fundamentalne pytania z obszaru ontologii, epistemologii, estetyki, antropologii czy etyki. Punktem wyjścia tych dociekań była fenomenologia Edmunda Husserla. Jednak – pracując w obrębie tego paradygmatu – Ingardenowi udało się wypracować własny styl myślenia.

W pięćdziesiątą rocznicę śmierci Romana Ingardena

Roman Witold Ingarden urodził się 5 lutego 1893 roku w Krakowie. Jego ojciec był inżynierem, a matka nauczycielką. W 1903 roku wraz z rodziną przeniósł się do Lwowa, gdzie rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Franciszka Józefa. Jako nastolatek interesował się literaturą. Uprawiał też sport: piłkę nożną, lekką atletykę, łyżwiarstwo. W roku 1909 ukończył klasę gry na skrzypcach w Konserwatorium Polskim Towarzystwa Muzycznego we Lwowie. Dwa lata później, po zdaniu matury z wynikiem bardzo dobrym, podjął studia z filozofii, matematyki i fizyki na Uniwersytecie Lwowskim. Jednak już po semestrze, za namową Kazimierza Twardowskiego, przeniósł się na Uniwersytet Georga-Augusta w Getyndze i zaczął uczęszczać m.in. na zajęcia prowadzone przez Husserla. W Getyndze poznał Edytę Stein oraz Kazimierza Ajdukiewicza. W kolejnych latach studiował też w Wiedniu i we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie w roku 1918 obronił pracę doktorską pt. Intuicja i intelekt u Henriego Bergsona, napisaną pod kierunkiem Husserla. Przez następne lata, do roku 1933, uczył propedeutyki filozofii, teorii poznania, logiki, matematyki i psychologii w szkołach w Lublinie, Warszawie, Toruniu i we Lwowie. W 1919 roku poślubił w Warszawie Marię Pol, z którą następnie miał trzech synów. W roku 1924 poznał Stanisława Ignacego Witkiewicza. Habilitację uzyskał w 1925 roku na podstawie rozprawy O pytaniach esencjalnych. Praca ta spotkała się z zainteresowaniem filozofów anglosaskich; Gilbert Ryle zrecenzował ją w czasopiśmie „Mind” Rozgłos przyniosła Ingardenowi jego kolejna publikacja Das literarische Kunstwerk z 1931 roku (faktycznie ukazała się już pod koniec roku 1930). Trzy lata później otrzymał nominację na katedrę filozofii w Uniwersytecie Jana Kazimierza. Okres II wojny światowej spędził we Lwowie, angażując się w tajne nauczanie. Napisał wówczas Spór o istnienie świata. Po wojnie został profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego, z którym był związany aż do przejścia na emeryturę w roku 1963. W latach 1950-1956 władze komunistyczne odsunęły go od nauczania. Zamknięte zostały też dwa czasopisma, których Ingarden był redaktorem: „Studia Philosophica” i „Kwartalnik Filozoficzny”. W tym czasie Ingarden przełożył na język polski Krytykę czystego rozumu Immanuela Kanta. W roku 1957 otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, a rok później został członkiem Polskiej Akademii Nauk (wcześniej był już członkiem Polskiej Akademii Umiejętności). W latach sześćdziesiątych aktywnie uczestniczył w międzynarodowym życiu naukowym: wziął udział w licznych kongresach, a także wykładał na czołowych uniwersytetach (Berkeley, Princeton, Harvard, Oxford, Oslo). Zmarł 14 czerwca 1970 roku w Krakowie.

Pracę filozoficzną Ingarden traktował poważnie. Skupił się na kwestiach zasadniczych i ponadczasowych. Partnerami w dyskusji były dla niego takie postacie, jak Platon, Leibniz, Locke, Kant, Bergson czy Husserl. Stronił od bieżących politycznych czy światopoglądowych sporów. Jego postawę dobrze ujął Bronisław Łagowski:

Swoje zajęcie filozofa widział jako poważne rzemiosło, mające wysokie miejsce w ramach podziału pracy i na skali społecznego prestiżu, i ono głównie wyznaczało zakres jego poczucia odpowiedzialności. Można było wyobrazić go sobie jako senatora Lubeki albo Norymbergi – ale w żadnym razie jako dyskutanta w Krzywym Kole czy na zebraniu założycielskim komitetu obrony praw człowieka. Wszystko, co gwałtowne albo zbyt namiętne, albo nielegalne w polityce, nie było jego żywiołem. I nie była to jedynie kwestia temperamentu – to był świadomy, filozoficzny wybór2.

[…]

Niniejszy zeszyt „Przeglądu Filozoficznego” jest rezultatem wrześniowej konferencji. Zawiera 31 rozpraw podzielonych na 6 bloków tematycznych: „Metoda”, „Istnienie”, „Poznanie”, „Intencjonalność”, „Dzieło sztuki” i „Człowiek”. Teksty te dotyczą wszystkich najistotniejszych problemów poruszanych w twórczości Ingardena. Poza oryginalnymi rozprawami naukowymi publikujemy też obszerny rys biograficzny Ingardena, autorstwa Radosława Kuliniaka i Mariusza Pandury, opracowanie Ireny Bednarz Z ingardenianów polskich oraz przedruk artykułu Adama Nowaczyka Urok Platona. Refleksje nad ontologią Romana Ingardena, który pierwotnie ukazał się w roku 2009 w niewychodzącym już czasopiśmie „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica” Numer wzbogacają ilustracje pozyskane z archiwum rodzinnego Ingardena oraz od prof. Jacka Jadackiego.

W pięćdziesiątą rocznicę śmierci Romana Ingardena

Ze wstępu Bogdana Dziobkowskiego do nowego Przeglądu Filozoficznego.

 

Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria

Numer 4 (116) Rocznik 29

Redaktor zeszytu: Bogdan Dziobkowski

BOGDAN DZIOBKOWSKI: W pięćdziesiątą rocznicę śmierci Romana Ingardena

Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 9-12

  • RADOSŁAW KULINIAK, MARIUSZ PANDURA: Roman Witold Ingarden (1893–1970)
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 13-52
  • IRENA BEDNARZ: Z ingardenianów polskich
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 53-74
  • ADAM NOWACZYK: Urok Platona. Refleksje nad ontologią Romana Ingardena [2009]
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 75-90

Metoda

  • BARBARA KOTOWA: Ingardenowskie pytania fundamentalne a fundamentalizm filozoficzny
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 91-102
  • RYSZARD KLESZCZ: Roman Ingarden i dyskusje metafilozoficzne
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 103-122
  • TADEUSZ SZUBKA: Roman Ingarden o filozofii analitycznej
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 123-130
  • WITOLD PŁOTKA: Leopold Blaustein jako krytyk i kontynuator filozofii Romana Ingardena
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 131-146

Istnienie

  • JACEK JADACKI: Analiza i krytyka pojęcia zawisłości między przedmiotami w rozumieniu Romana Ingardena
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 147-160
  • MAREK ŁAGOSZ: Czy materialny wszechświat spełnia Ingardenowskie kryteria istnienia absolutnego?
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 161-178
  • STANISŁAW JUDYCKI: Realizm i idealizm w świetle Sporu o istnienie świata Romana Ingardena
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 179-190
  • ANDRZEJ LISAK: Aktualność Sporu o istnienie świata Romana Ingardena w świetle współczesnych mu stanowisk filozoficznych
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 191-204
  • JANUSZ KACZMAREK: Jakości idealne, własności, tropy. Rozwiązania Ingardena, rozwiązania obecne
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 205-222
  • BARTŁOMIEJ SKOWRON, KRZYSZTOF WÓJTOWICZ: Realizm w filozofii matematyki: Gödel i Ingarden
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 223-248
  • ARTUR KOSECKI: O istnieniu obiektywnej rzeczywistości społecznej. Roman Ingarden a kwestia ontologii społecznej
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 249-262

Poznanie

  • URSZULA ŻEGLEŃ: Co stanowi o specyfice i unikatowości ludzkiego systemu poznawczego? Czy odpowiedź Romana Ingardena da się obronić w świetle dzisiejszych tendencji naturalistycznych?
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 263-282
  • ROBERT POCZOBUT: Fundamentalne pytania o naturę i sposób istnienia świadomości. Od fenomenologii późnego Ingardena do mechanicyzmu
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 283-300
  • ANDRZEJ STĘPNIK: Poznanie innych umysłów według Romana Ingardena. Analiza krytyczna
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 301-318
  • RAFAŁ LEWANDOWSKI: Czy sformułowana przez Romana Ingardena krytyka epistemologii znaturalizowanej jest jeszcze aktualna?
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 319-338

Intencjonalność

  • ARKADIUSZ CHRUDZIMSKI: Roman Ingarden o intencjonalności i znaczeniu
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 339-356
  • JANUSZ MACIASZEK: Uwagi na temat Ingardenowskiej teorii znaczenia
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 357-384
  • JACEK HOŁÓWKA: Lektura i metafizyka
  • Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 385-404
  • ŁUKASZ KOWALIK: Miejsce wyobraźni w teorii dzieła literackiego
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 405-422
  • BEATA GARLEJ: Poskramianie „spojrzenia złego” na przykładzie Doktora Faustusa Thomasa Manna i Łaskawych Jonathana Littella
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 423-436
  • DAMIAN LESZCZYŃSKI: Ingarden, intencjonalność i inwazja porywaczy dusz
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 437-454

Dzieło sztuki

  • ANNA BROŻEK: Rozjaśnianie ciemnej głębi. Metodologiczna analiza Ingardenowskiej koncepcji utworu muzycznego
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 455-472
  • ANDRZEJ KRAWIEC: Brak czy wszechobecność artykulacji w Ingardenowskiej teorii budowy dzieła muzycznego?
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 473-486
  • JĘDRZEJ STANISŁAWEK: Roman Ingarden o dziele muzycznym. Pięć uwag
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 487-496
  • ARTUR MORDKA: Pytanie o obraz i malowidło. Uwagi do Romana Ingardena koncepcji obrazu
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 497-510
  • WALDEMAR KMIECIKOWSKI: Od piękna dzieła sztuki do Absolutu. Kilka refleksji wokół jakości metafizycznych Romana Ingardena
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 511-528

Człowiek

  • ANNA DZIEDZIC: O odpowiedzialności i jej aporiach ontycznych
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 529-544
  • WITOLD P. GLINKOWSKI: Odpowiedzialność jako wyróżnik osobowego istnienia człowieka
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 545-558
  • BOŻENA LISTKOWSKA: Książeczka o człowieku – istocie tragicznej?
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 559-570
  • ANTONI PŁOSZCZYNIEC: Człowiek jako istota przezwyciężająca siebie samą według Romana Ingardena i Henryka Elzenberga
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 571-586
  • ADRIANA SCHETZ: Ekofilozoficzna interpretacja pewnych założeń Ingardenowskiej antropologii
    Przegląd Filozoficzny nr 4/2020 (116), s. 587-596

https://pf.uw.edu.pl/pl/numer/15-numery/606-4-2020-116

 

Print Friendly, PDF & Email
Andrzej Zykubek
Zapraszam na

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.