Tekst przedstawia szeroki przegląd relacji między filozofią, nauką a religią, począwszy od klasyfikacji współczesnych stanowisk filozoficznych i zwrócenia uwagi na zjawisko „filozofujących naukowców”. Historyczne sekcje dokumentu opisują ewolucję naturalizmu w starożytności, kontrastując ją ze sceptycyzmem i wpływem arystotelizmu, co ostatecznie doprowadziło do uznania tomizmu za tradycyjną podstawę myśli katolickiej. Autor poddaje analizie klasyczne argumenty na istnienie Boga (jak kosmologiczny czy teleologiczny) i wyjaśnia, dlaczego straciły one na znaczeniu wobec rozwoju nowożytnej nauki. Współczesne dylematy koncentrują się na konfrontacji teologii z naturalistyczną perspektywą nauk ścisłych, szczególnie w kontekście kosmologii Wielkiego Wybuchu oraz procesów ewolucji biologicznej. Te zagadnienia generują spory dotyczące natury człowieka, w tym jego świadomości, oraz kwestii, czy świat i ludzkie życie mają w ogóle sens w ujęciu pozamaterialnym.
Kluczowe zagadnienia w książce:
- Historyczne relacje: Książka omawia historyczny przebieg relacji między nauką a teologią.
- Współczesne wyzwania: Podejmuje próby odpowiedzi na pytania o to, jak współczesne nauki o człowieku zapatrują się na kondycję ludzką.
- Argumentacja teistyczna: Analizuje wartość argumentów za istnieniem Boga w kontekście wniosków wypływających ze współczesnych teorii naukowych.
- Sens życia: Rozważa, czy akceptacja naukowego światopoglądu podważa ideę sensu życia.
- Odpowiedź teologii: Pyta, czy teologia chrześcijańska jest w stanie skutecznie odpowiadać na wyzwania współczesności.
- Aspekt dydaktyczny i badawczy: Książka ma dwojaki charakter – może służyć jako synteza dla wprowadzających w problematykę, ale też stanowić punkt wyjścia do dalszych, pogłębionych badań.
Zapraszamy do lektury!
Książka jest dostępna w otwartym dostępie: „Nauka a religia. Spory, kontrowersje i wyzwania”.
Wersja papierowa będzie dostępna w ciągu ok. 30 dni.
DOI: https://doi.org/10.15633/9788383700793
Spis treści
- WPROWADZENIE 5
- USTALENIA TERMINOLOGICZNE 19
- O roli filozofii w kontekście relacji nauka-religia (dodatek) 30
- Z DZIEJÓW RELACJI NAUKA-RELIGIA 53
- Starożytność przedchrześcijańska 54
- Narodziny filozofii przyrody 54
- Okres klasyczny i hellenistyczny 64
- Starożytne chrześcijaństwo 73
- Kulturowe korzenie chrześcijaństwa 73
- Rozwój apologetyki 76
- Systematyzacja doktryny 80
- Średniowiecze 87
- Stereotypowy obraz średniowiecza 87
- Intelektualny klimat epoki 88
- Rozwój scholastyki 92
- Nowożytność 97
- Okres przemian 97
- Rozwój naukowego i filozoficznego obrazu świata 101
- Chrześcijaństwo w obliczu nowych wyzwań 109
- Starożytność przedchrześcijańska 54
- ZAGADNIENIA METODOLOGICZNE 119
- Różnice między nauką a teologią 121
- Postawa naukowa 124
- Postawa teologiczna 137
- Modele relacji nauka-religia 145
- Teoria konfliktu 146
- Teoria odrębności 149
- Teoria integracji 153
- Różnice między nauką a teologią 121
- SPÓR O ISTNIENIE BOGA – ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE 157
- Klasyfikacja stanowisk w sporze istnienie i poznawalność Boga 158
- Ateizm 158
- Agnostycyzm 162
- Teizm 163
- Teizm spekulatywno-racjonalistyczny 164
- Fideizm 165
- Intuicjonizm 167
- Klasyfikacja stanowisk w sporze o transcendencję
- immanencję Boga w świecie 169
- Teizm tradycyjny 170
- Deizm 171
- Panteizm 174
- Panenteizm 175
- Klasyfikacja stanowisk w sporze istnienie i poznawalność Boga 158
- ARGUMENTY ZA ISTNIENIEM BOGA 177
- Argumenty ontologiczne 179
- Anzelm z Canterbury 180
- Kartezjusz 182
- Dalsza recepcja 185
- Argumenty kosmologiczne 187
- Tomasz z Akwinu 188
- Recepcja w czasach nowożytnych i współczesnych 191
- Argumenty teleologiczne 195
- William Paley 196
- Zasada antropiczna 201
- Inne rodzaje argumentów 206
- Argumenty moralne 207
- Argument z matematyczności przyrody 214
- Niektóre pytania i problemy 224
- Argumenty ontologiczne 179
- WSPÓŁCZESNE PROBLEMY NA STYKU NAUKA-RELiGiA 235
- Wszechświat 237
- Perspektywa teologiczna 237
- Perspektywa naukowa 244
- Próba zestawienia 254
- Życie i pochodzenie człowieka 264
- Perspektywa teologiczna 264
- Perspektywa naukowa 269
- Próba zestawienia 281
- Natura człowieka 299
- Perspektywa teologiczna 300
- Perspektywa naukowa 308
- Próba zestawienia 330
- Wszechświat 237
- ŚWIATOPOGLĄDOWE ODNiESiENiA SPORÓW NAUKA-RELIGIA 345
- Sens życia i sens Wszechświata 351
- Iluzja sensu? 354
- Co dalej? Wyzwania i perspektywy 373
- Zasady dyskusji w sporach światopoglądowych 385
- Postawa krytycyzmu i antydogmatyzmu 386
- Swoboda i kultura wypowiedzi 387
- Rzetelność w argumentowaniu 388
- Panowanie nad emocjami 389
- Świadomość możliwych błędów i zdolność do samokrytyki 389
- Otwartość na modyfikację światopoglądu 390
- Sens życia i sens Wszechświata 351
- Zakończenie 393
- Posłowie 409 bibliografia 413
- Abstrakt 441
- Abstract 443
- Zaproszenie na XIX Warsztaty Filozofii Przyrody - 2 grudnia 2025
- Zaproszenie na uroczystą sesję jubileuszową 80-lecia PTF - 2 grudnia 2025
- Nauka a religia. Spory, kontrowersje i wyzwania – Kamil Trombik - 28 listopada 2025
