Tajemnice natury. Zarys filozofii przyrody

Tajemnice Natury. Zarys filozofii przyrody, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2019, ss. 336 (autorzy: G. Bugajak, J. Kukowski, A. Latawiec, A. Lemańska, D. Ługowska, A. Świeżyński)

Drugie, poprawione i uzupełnione wydanie publikacji, która ma charakter podręcznika akademickiego z filozofii przyrody, a jednocześnie może zainteresować wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się czegoś na temat filozofii przyrody, współczesnego naukowego obrazu świata i związanych z nim problemów filozoficznych oraz relacji między naukami przyrodniczymi i filozofią.

Spis treści

WSTĘP   |    13

Wybrane zagadnienia z teorii i metodologii filozofii przyrody |   17

• • Przedmiot, cele i zadania filozofii przyrody |   17
  • Współczesne koncepcje filozofii przyrody |   19
  • Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze |   22
  • Elementy metody filozofii przyrody |   26
  • Przyjęta koncepcja filozofii przyrody |   27

Zalecana literatura   |   28

Filozofia przyrody nieożywionej |   31

• Byt materialny |   32
  • Istota bytu materialnego |   32
    • Hylozoizm |   33
    • Atomizm |   34
    • Hylemorfizm |   36
    • Panteizm |   38
    • Mechanicyzm |   40
    • Dynamizm |   41
    • Procesualizm |   42
    • Meromorfizm |   44

Zalecana literatura   |   45

• Własności bytu materialnego |   46
  • Ilość i jakość |   46
  • Zmienność |   50

Zalecana literatura   |   53

• Czas i przestrzeń |   53
  • Filozoficzne koncepcje przestrzeni |   54
    • Koncepcja subiektywistyczna |   54
    • Koncepcja realistyczna |   55
    • Koncepcja relacyjna |   56
    • Dyskusja Leibniza z Newtonem i zasada Macha |   56
  • Własności przestrzeni. Geometria |   60
    • Geometria Euklidesa |   61
    • Geometrie nieeuklidesowe |   62
    • Geometria a wiedza o świecie |   63
  • Filozoficzne koncepcje czasu |   68
  • Własności czasu. Strzałka czasu |   72
  • Filozoficzne zagadnienia szczególnej teorii względności |   81
    • Zaskakujące własności światła |   82
    • Zasada względności |   84
    • Transformacje Galileusza, transformacje Lorentza i kwe­stia realności czasoprzestrzeni |   85
    • Relatywistyka a fizyka klasyczna i pytanie o prawdziwość naukowego obrazu świata   |   88
• Górna granica prędkości w przyrodzie i jej konsekwencje poznawcze   |   91
• Względność równoczesności i problem związków przyczy­nowych |   92
• Dylatacja czasu i skrócenie długości w ruchu. Realność efektów relatywistycznych   |   94

Zalecana literatura   |   98

• Porządek w przyrodzie |   99
  • Wprowadzenie w problematykę przyczynowości |   99
  • Zasada determinizmu w fizyce współczesnej |   104
    • Determinizm mechaniki Newtona i teorii względności |   104
    • Statystyczny charakter termodynamiki |   108
    • Teoria chaosu deterministycznego |   112
    • Zagadnienie indeterminizmu teorii kwantów |   118
  • Filozoficzne konsekwencje przyjęcia zasady przyczynowości |   123

Zalecana literatura   |   128

• Wszechświat jako unikatowy byt materialny |   128
  • Filozoficzno-fizyczny obraz starożytnych |   129
  • Holistyczna synteza średniowiecznej refleksji nad światem |   130
  • Od nowożytnego mechanicyzmu do współczesnego monizmu fizykalistycznego   |   133

• Modele w kosmologii teoretycznej |   136
  • Teoretyczne i empiryczne podstawy ogólnej teorii względności |   136
  • Relacja geometria-materia kluczem do fizykalnych modeli wszechświata   |   138
• Rodzaje i własności modeli wszechświata w kosmologii teoretycznej   |   139
• Wszechświat bez ewolucji – modele stanu stacjonarnego |   141
• Wszechświat ekspandujący i ewoluujący |   143
• • Dane empiryczne a ekspansja wszechświata |   143
  • Model standardowy ewolucji kosmicznej |   145
  • Zagadnienie początku wszechświata |   148
  • Zagadnienie końca wszechświata |   151

Zalecana literatura   |   152

Filozofia przyrody ożywionej | 153

• Pogranicze życia |   154
  • Materia nieożywiona i materia ożywiona |   154
  • Obiekty pogranicza życia |   156

Zalecana literatura   |   165

• Filozoficzne problemy dotyczące zjawiska życia |   165
• Pojęcie istoty |   166
• Tło historyczne koncepcji życia |   167
• Klasyczne i współczesne interpretacje zjawiska życia |   170
  • Mechanicyzm i redukcjonizm |   171
  • Witalizm i organizmalizm |   173
  • Przejawy życia |   174
  • Odmienny opis czy specyfika życia |   176
  • Definicje życia |   178
  • Ujęcia filozoficzno-przyrodnicze fenomenu życia |   180

Zalecana literatura   |   190

• Zagadnienie genezy życia |   190
• Historyczno-przyrodnicze ujęcie problemu genezy życia |   191
• Idea samorództwa |   192
  • Samorództwo „naiwne” |   192
  • Abiogeneza przyrodnicza |   195
• Idea kosmicznego pochodzenia życia – koncepcje panspermii   |   200
  • Hipoteza kosmozoidów – litopanspermia między­gwiezdna |   202
  • Hipoteza radiopanspermii – transpermia |   205
  • Panspermia kierowana |   207
  • Panspermia kometarna |   209
• Systematyzacja koncepcji genezy życia |   211
• Zarys wybranych współczesnych teorii biogenezy |   215
• Współczesna protobiologia – ustalenia i perspektywy |   229

Zalecana literatura   |   231

• Filozoficzne ujęcia problemu genezy życia |   232
• Problem ukrytych założeń |   232
• Uzasadnianie hipotezy o abiogenezie  |   240
• Wokół biosystemogenezy |   243

Zalecana literatura   |   248

• Filozoficzne zagadnienia ewolucjonizmu |   249
• Analiza teorii ewolucji |   250
  • Zadania i metody teorii ewolucji |   250
  • Teorie ewolucji – przegląd historyczny |   253
  • Główne założenia i tezy syntetycznej teorii ewolucji |   257
  • Mechanizmy i prawidłowości procesu ewolucji |   259
• Właściwości procesu ewolucji |   263
  • Zagadnienie tempa procesu ewolucji |   263
  • Problem kierunkowości procesu ewolucji |   265
  • Problem postępowości procesu ewolucji |   266
  • Problem celowości procesu ewolucji |   270
  • Przypadek i konieczność w procesie ewolucji |   273
• Kreacjonizm a ewolucjonizm |   274
• Człowiek jako przedmiot i podmiot procesu ewolucji |   280

Zalecana literatura   |   286

Tajemnice przyrody | 287

• Przypadek |   288

Zalecana literatura   |   295

• Cud |   296

Zalecana literatura   |   311

• Sens |   312

Zalecana literatura   |   325

Bibliografia   |   326